Bart, musicus in coronatijd; over kopje onder gaan, hoop en nieuwe kansen.

Bart @ Maastricht | Juli corona week 18

Als ik bij Bart binnenstap kom ik in een ware wondere wereld terecht.
Het kan niet anders dan dat hier een gepassioneerd mens woont die zijn werk ronduit leeft.
En ik ben benieuwd hoe deze man, cultuurmaker in hart en nieren, hoop put uit zo’n ongelooflijk verwarrende tijd als deze.

Ik wil graag dingen delen en van betekenis zijn voor deze samenleving, zegt hij als hij water opzet voor een kopje thee. Vooral in deze tijd en dat wil ik doen met dat waar ik goed in ben. 
We lopen de woonkamer in en ik kan het niet laten om toch even dat universum van toetsen, snaren, en allerlei vormen van techniek dat zich om het hoekje bevindt, te bekijken.
Bart loopt mee en neemt plaats achter de vleugel. Een waterval van klanken klinkt door de kamer en ik krijg tot mijn vreugde een klein privéconcert.
Maar dan, onvermijdelijk, volgt toch een verhaal over hoe corona zijn wereld bestiert.

Hier zit ik heel veel, zegt hij zijn vingers van de toetsen losmakend. Aan de vleugel, achter de computer en mijn digitale instrumenten. Ik maak heel veel arrangementen voor allerlei ensembles.
Dat betekent dat ik in deze kamer aan het werk ben en rust en stilte om me heen moet hebben. Dat was altijd al zo. Ik voel me daar ook niet opgesloten door, dus dat deel van mijn leven is tijdens de lockdown niet veel veranderd.

Maar daarnaast had ik, als compensatie, het delen van die muziek met anderen en de adrenalineopbouw tijdens een concert, de sociale contacten, de uitdagingen over en weer.
Dat staat stil. En dat vind ik echt verschrikkelijk.
In optredens is fors de klad gekomen omdat we ons niet meer mogen verzamelen als muzikanten en ik zit als pianist in meerdere ensembles en orkesten dus er zijn nogal wat dingen die ik mis. 

Ik maak onder andere deel uit van een viertal waarmee we liedjes van Shaffy, Brell en Stam ten gehore brengen in hoeve- en huisconcerten. Dat is een heel aangenaam concept, omdat mensen vrijwel bovenop je zitten om te komen luisteren. Dat waren hele fijne concerten en ook dat is ineens tot stilstand gekomen.
Tijdens de lockdown hebben we toen vanuit vier verschillende studio’s een video-opname gemaakt van ’Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder’.

Dus jullie hebben het niet live gestreamd?  vraag ik.
Nee, dat werkt niet, want als je bij een ensemble in kwadranten streamt heb je een moment waarop iemand iets doet en de anderen niets doen. Dat leidt af, dus die video heb ik met wisselbeelden gemonteerd.

En waar is die terecht gekomen?
We hebben hem op YouTube geplaatst en er mensen in de vriendenkring naar verwezen. Meer met de boodschap; we leven en we zijn wel. Maar ook omdat het een troostende boodschap heeft, zo’n lied.
Daarnaast voelt het goed om op gang te blijven en iets met anderen te kunnen delen.
We hebben zo ook laten zien dat we er nog zijn, mocht iemand straks weer ruimte hebben om iets te organiseren.

Is het al met al een leuke oplossing geweest om het zo te doen?
Dat denk ik heel zeker en ik ben er van overtuigd dat het ook werkt. Het is een van de mogelijkheden die we nu hebben om publiek te bereiken en het geeft grote voldoening om te doen.
Ik maak al opnames vanaf het moment dat ik met muziek bezig ben.
Mijn vader had een oude philips bandrecorder en die nam alles op wat los en vast zat en dat heb ik met liefde en plezier van hem geërfd. Vanuit dat enthousiasme ben ik er ook mee bezig geweest.
En uiteindelijk ben ik ook digitaal gaan monteren. Ik vind het boeiend om me daarin te verdiepen.
Het maakt me onafhankelijk van mensen die technisch begaafd zijn maar de liefde voor muziek missen. En nu komt er ook video bij. Dat geeft extra mogelijkheden. Ook daar wil ik de afhankelijkheid verkleinen.

Is dit iets om mee te nemen na corona?
Ja dat is ook gebeurd, zegt hij plaatsnemende in een gemakkelijke stoel.
Vlak voordat we kopje onder gingen had ik met een tango ensemble nog een redelijk goed bezocht concert in de Kurparkterrassen van Aken.
Ik heb dat destijds opgenomen en pas veel later, tijdens corona, realiseerden we ons dat ik die opname nog had.
Helaas zijn er geen beelden van maar het geluid heb ik helemaal af kunnen mixen tot een complete fijne opname. En het is heel prettig om dat terug te horen.
We moeten nog bekijken hoe we dat straks aan mensen kunnen aanbieden.

Maar de vraag blijft, zegt hij, op welk moment kunnen we het publiek en de musici bij elkaar roepen?
Het ligt allemaal stil en we maken onszelf te kwetsbaar als we ons werk niet op een professionele manier documenteren.
Corona versterkt dat belang want in zo’n tijd ga je op zoek naar wat je nog wél kunt doen om je publiek naar je toe te roepen.
Daarnaast mag het commerciële besef ook best groeien.

En hoe gaat dat nu? Nu we langzaamaan uit die lockdown komen en we weer met mensen bij elkaar kunnen zijn?
Mijn insteek is: zodra we bij mekaar kunnen komen zet ik er microfoons en een camera bij zodat we het kunnen delen.
Maar in een theater bijvoorbeeld was in eerste instantie slechts ruimte voor 30 gasten. Daar kan een theater niet op draaien. Dat zijn omstandigheden waarin geen ontwikkeling mogelijk is en waarin je de dingen niet echt serieus betaald aan de gang kunt krijgen.
Nu mogen er meer mensen binnen. Als die afstand maar wordt aangehouden.
Maar de boel moet nu echt aangepord worden.

Ik heb vrienden in de theaterwereld, in de horeca en vrienden die huisconcerten organiseren en ze worstelen allemaal met hetzelfde: hoe houden we een werkbaar verdienmodel in de lucht.
Wat kunnen we doen zonder dat de boel stuk draait en je de tent kunt verkopen.
Ik vind het echt heel lastig.
Heel veel optredens kunnen in de buitenlucht plaatsvinden, en daar zullen we werk van moeten maken, maar het kan wel. Je zult wat risico’s moeten nemen.
Maar je kunt niks voorbereiden als er op geen enkel vlak zekerheid is. 

Organisatoren van festivals hebben het op dat punt lastig, want je moet allerlei instanties op voorhand betalen en wellicht moet je alles opzetten om het dan weer af te blazen. Daar wil je je als organisatie niet aan branden want er is veel geld mee gemoeid.

Met JekerJazz kun je op een grasveldje best iets organiseren maar je kunt dan geen echte voorzieningen treffen.
Giel is een organisator die niks overhoudt aan zijn enthousiasme en dat siert hem, maar zodra je er professionele krachten bij roept draait de boel stuk, want voor niks gaat de zon op.
Als pensionado kan ik best wel wat doen, maar als je verder gaat organiseren met mensen die iets maken of ervan moeten leven gaat het geld kosten. Zo is dat nu eenmaal.

Ik maak me niet al te grote illusies, maar ik ben wel bereid om te dromen en met mensen te brainstormen over hoe we iets kunnen doen en ik ben bereid er veel energie en materieel in te steken. Maar dan moet er wel echt iets gebeuren!

Ik ben betrokken bij een bigband en daar leeft dit ook; hoe houd je een band in leven op het moment dat je niet mag optreden?
Elk ensemble waar ik het tot nu toe over had wordt bezet door professionals, maar de bigband heeft een aangename mix van professionals en amateurs.
Je kunt er nooit van leven als je niet een Harrie van Hove bent die door de media betaald wordt.
Dit is en blijft hobby met goed spelende amateurs en bereidwillige professionals, en daar zijn geweldige dingen mee mogelijk.
Maar een professional werkt als de band repeteert en gratis optreden is voor zo iemand onmogelijk. Dat blijft een gevecht. En als je daar corona nog eens overheen legt, wordt dat gevecht nog groter.

Maar zodra corona het toelaat gaan we, dankzij een mogelijk financiële injectie, weer met een nieuw enthousiasme en een nieuw repertoire aan de slag. We gaan het in de openlucht, in samenspraak met initiatieven die er al zijn gewoon proberen. Zo krijgen we als bigband toch mogelijkheden om iets te doen omdat we niet gebonden zijn aan een kleine ruimte.
Maar we moeten elkaar wel gaan aanspreken om het aan de gang te krijgen en het moet gebeuren in samenwerking met verschillende disciplines.

Wij musici staan allemaal te popelen om weer aan de slag te gaan. We zijn zo gewend om in de weer te blijven en op pad te zijn, om energie te geven en de adrenaline daarvan te voelen. Het is een verslavend iets.
Inkomensaspecten spelen daarin ook een rol. Die zijn uiterst kwetsbaar, dan kom je er niet met een keer een gulle schenking van de staat waar je uiteindelijk als belastingbetaler toch weer voor opdraait.

Bij Rieu zie je het ten voeten uit. Omdat hij met een heel ingewikkeld en zwaarwegend verdienmodel zit kan hij niet zomaar even aan de slag gaan. Dat is godsonmogelijk met zo’n bedrijf.
Daartegenover is een salonorkest bijvoorbeeld wendbaarder en klein, dus dan kun je gemakkelijker iets doen.
Maar bij kleine ensembles merk je dat mensen wat voorzichtiger zijn, want voordat je bij een huisconcert een besmetting in huis haalt wil je heel zeker zijn van je zaak. Daarom blijft dat daar zo stil.

Naast dit alles ben ik ook met een grote harmonie aan de gang, de Blow.
Dat zijn goed spelende amateurs met af en toe een professional.
Zij wilden het volk ook in tijden van corona iets aanbieden en kwamen met het idee om een leuk stuk muziek op te nemen en er Beppie bij te betrekken. En Beppie doet dat belangeloos.
Maar voor je het weet heb je een oploopje in de stad. Beppie is te populair. Dan krijg je problemen met de overheid want je maakt een event en daar krijg je geen toestemming voor, want dat trekt meteen een hoop publiek. Hoevaak we dát niet te horen hebben gekregen.
Ik neem het de overheid niet kwalijk maar het slaat wel alles dood.

Die harmonie heeft overigens een prachtige zaal om te repeteren, maar met een orkest van 60 à 70 man is die anderhalve meter afstand niet te realiseren. Ze hebben daardoor in delen moeten repeteren. Dus we hebben een volledig andere aanpak moeten nemen. Een enorme klus is dat geweest.

Is er dan wel een opening voor kleine ensembles?
Nou, vrienden van mij hebben gratis opgetreden bij verzorgingshuizen en inrichtingen, maar daar zijn bekeuringen gevallen omdat het tot event werd uitgeroepen en daar moesten vergunningen voor zijn. Elders is het wel toegelaten, dus daar is heel verschillend mee omgegaan en daar schiet de overheid tekort.

Daarnaast kun je wel overal gratis optredens blijven aanbieden maar uiteindelijk breng je jezelf in de problemen. Men gaat eraan wennen dat iedereen gratis concerten gaat weggeven.
Ik kan het me permitteren omdat ik pensionado ben, maar niet iedereen kan dat en daar moet je rekening mee houden. Daarnaast ondermijn ik de markt voor mezelf en mijn collega’s. Ik wil daar verder niet vervelend over doen maar het is wel iets om in gedachten te houden.
Dus we moeten er met z’n allen voor waken, dat als we nieuwe initiatieven neerzetten, dat dat niet zo’n ouwe-jongens-krentenbroodgebeuren wordt.
Dat enthousiasme betaalt de bakker niet.
En voor de culturele sector betekent het dat we niet zomaar op korte termijn een oplossing hebben gevonden.

Zoals het vroeger was wordt het sowieso nooit meer. Maar het moet ook niet meer zijn zoals vroeger.
We moeten nú de kans grijpen om te zoeken naar nieuwe modellen voor álle vormen van muziek. Misschien zelfs voor alle vormen van kunst. We moeten het opengooien en nieuwe mogelijkheden zien.

Waar zou het naar toe kunnen gaan?
Een veel levendiger beeld.
Het is toch van belang dat je tegenover al die electronica die zich heeft ontwikkeld, en waar ook ons publiek driftig gebruik van maakt, dat levende muziek ook echt lééft.
Dat het publiek laat zien dat het enthousiast is over de muziek die ik maak en dat het er daadwerkelijk toe doet dat ik hier zit te spelen.

Ik stond eerder met een orkest op een podium en het vrij statische publiek werd door speciale spots aangelicht waardoor het leek alsof de hele massa deinde en bewoog. Dat was een fascinerend iets. Maar we zijn elkaar op zoveel manieren voor de gek aan het houden. Want waar is nou dat enthousiasme van het publiek dat wij als muzikanten graag willen beleven en omgekeerd, wat beleeft het publiek echt aan ons?

De meeste pop- en rockmusikanten hebben dat goed begrepen; als ik net iets meer beweeg heeft het publiek er ook wat aan.
Zelfs Armin van Buuren, die digitale muziek maakt, staat te bewegen.
Dus laten we als muzikanten iets doen tegenover het hele digitale en stilstaande gebeuren waarbij die beweging slechts door spots gesuggereerd wordt.

Moeten de stoelen dan weg?
Ja, ik was in het theater waar een fantastische groep op het podium stond te spelen. Maar omdat het publiek zich amper kon bewegen sloeg het meteen stuk. 
Dus ik pleit voor hellende zalen, want je moet de optredende artiesten kunnen zien, en vlakke stukken zoals in amphitheaters waar je kunt staan, zitten en bewegen. Alles mag.

Drankjes ook?
Ja natuurlijk.
Bij een klassiek concert is dat niet goed af te stemmen, want het kan knalvervelend zijn als een bar hoorbaar is of als je koelingen hoort aanslaan.
Daarnaast heb je altijd mensen die met hun rug naar de muziek toe blijven praten of schreeuwen. Daar blijf ik tegen. Want waar kwam je nu eigenlijk voor. Je moet het elkaar wel mogelijk kunnen maken. Je mag gezellig met je flesje bier naar mij komen luisteren, maar we zijn mekaar voor de gek aan het houden als je op het podium en als publiek met oordopjes in rondloopt.

Dus wat zou er na corona moeten gebeuren om de boel levend te houden?
Ik blijf pleiten voor een soort Gesamtkunstwerk voor bepaalde muziek, zegt hij. Daarover moet je met elkaar in gesprek. Ik kan niet met een oplossing komen waar meteen iedereen blij van wordt, maar je moet en mag disciplines mengen.

Ik vind het heel erg de moeite waard als je muziek maakt waar deurtjes in openstaan. En die muziek, elke vorm van kunst, mag een toren zijn en moeilijk zijn om bij te komen. Maak er maar klimtoestanden in, maar gooi de deur niet dicht.
Zodra er een deur is, laat iemand maar klimmen en als die halverwege afhaakt, so be it, en wellicht haken er hele groepen af, maar uiteindelijk kom je ergens en dan vallen er dingen te beleven die je anders nooit zou beleven. En in zo’n toren of bouwsel is het goed toeven, voor mijn gevoel. Daar kun je iets meemaken, daar kun je stilteruimtes creëren. Het inspireert over en weer. Zorg dat er iets gebeurt, dat er beelden zijn, scenes, van alles en nog wat.

Kaspar König bijvoorbeeld experimenteert met geluiden, muziek, geprojecteerde beelden, elektronica die dingen doen. Het is een totaalbeleving. Je kunt je helemaal onderdompelen.
Dus alles mag. Maar zeker nu is het van belang om je af te vragen hoe we dingen open kunnen zetten. Je moet de mogelijkheden voelen.
Waarom is uitgaan iets dat je op een terrasje doet of  tussen vier muren met een glas bier in de hand? Dat is een cliché.

In een italiaans dorpje waar ik was zou iets met muziek georganiseerd zijn. En overal stonden kleine groepjes mensen met elkaar te praten. Niet met glazen bier in de hand, maar gewoon te praten. Kinderen liepen er tussendoor te spelen. Dat was een verademing ineens. Het lag open, het was niet van bier of wijn of luide muziek afhankelijk, maar hier speelde het zich af en er hing verwachting in de lucht van muziek die al dan niet goed zou zijn, maar we zien wel wat er gebeurt.
Deze beleving, zo met elkaar, zo zou het moeten zijn. Het is open.

Denk je dat jouw droombeeld nu in zekere zin wordt afgedwongen?
Ja, daarom wil ik graag zeggen, de dingen mógen. En daar moeten we met z’n allen voor zorgen. Er móet geen festival of muziek zijn, maar het mág.

En denk je dat we door corona gaan beseffen dat we die vernieuwing nodig hebben?
Misschien helpt het. Ik ben benieuwd. Het is de moeite waard om over na te denken.
Laat het allemaal maar gebeuren.

En na zoveel enthousiasme ga ik als rijker mens weer huiswaarts.
Daar zoek ik de video van het Shaffy-lied en geniet ik van TangoX